به گزارش اسلام آباد خبر ،مهدی یزدانیاستاد دانشکده‌های هنر و مستندساز اجتماعی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در مقدمه بحثی که پیرامون نقش دیوارنوشته ها در پیشبرد اهداف انقلاب و نهایتا پیروزی انقلاب اسلامی ایران گفت: با نگاهی به پیشینه دیوار نوشته‌هایی که در ایام پیش از پیروزی انقلاب اسلامی باب شده بود، بی تردید می توان این شکل از اطلاع رسانی موجز و مفید را قالبی خلاقانه و قواره ای استحاله یافته از «کاغذ اخبار» به حساب آورد.
این مستند ساز که در حوزه نمادشناسی در شعر کتابی در شرف انتشار دارد، خاطر نشان کرد: گرچه پیشینه کاغذ اخبار به بیش از 70 سال قبل از صدور فرمان انقلاب مشروطه در ایران برمی‌گردد و در آن روزگار مهمترین وقایع روز در آن نوشته و منتشر میشد و در حد محدودی در شهرهای بزرگ توزیع می شد. در واقع همین کاغذ اخبار با ورود ماشین چاپ بعدها تکامل یافت تا به شکل روزنامه های امروزی در آمد.
یزدانی ادامه داد: در کنار کاغذ اخبار کاغذهایی به نام شب نامه پخش می شد که شکل نوشتاری آن با کاغذ اخبار که نویسنده مجبور به رعایت برخی ملاحظات می شد، تفاوت داشت. در حالیکه در نوشتن شب نامه به نشر مطالبی اعتمام می شد که نیاز به اطلاع رسانی و مشارکت همگانی داشت. نویسنده در نوشتن شبنامه بدون مراعات نکته ای و یا جبری با نیشی گزنده شرح ماجرا میکرد و حقیقت را می نوشت و در این رهگذر مردم را آگاه میکرد. نام شب نامه را از این رو برای قالب این نوع نوشتار برگزیدند، چون شب هنگام و به دور از چشم آجان و شحنه و گزمه در جامعه توزیع و پخش می شد و غالبا شب نامه ها را در میان خانه ها و پشت در دکان ها و معابر به دور از چشم همگان می انداختند.
وی اضافه کرد: شب نامه در واقع از سوی گروه و یا انجمنی قسم خورده و مبارز منتشر و توزیع می شد. این افراد معمولا از سری‌ترین نکات مملکت آگاه بودند و از این رو مطالبی که منتشر میکردند ناخواسته موجب تغییر رویه زمامداران و وزرا و مسئولان وقت میشد. به گونه ای که پروفسور لَمبتون پژوهشگر برجسته و ایران انگلیسی در مورد اهمیت شب نامه هایی که در ایران منتشر و توزیع می شده، می گوید: این انجمن ها در تعمیق و گسترش خواسته های سیاسی مردم بسیار مهم بودند.
این مدرس دانشگاه با ورود به بحث اصلی دیوارنوشته های دوران انقلاب اظهار داشت: با اینحال دیوارنویسی و دیوارنوشته های عصر انقلاب اسلامی به لحاظ ماهوی به سبک و سیاق و اهدافی که انجمن ها در فعالیت خود دنبال می کردند، نزدیک تر است. به این صورت که همه یا دیده‌ایم یا در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی مشاهده کرده‌ایم، دیوار نوشته ها غالبا در شب نوشته میشد؛ به این صورت که فردی که غالبا خطی بهتر از دیگران داشت، با اسپری یا به قول امروزی ها افشانه‌های رنگ در کوچه و خیابان های خلوت اقدام به نوشتن شعارها و مطالب میکرد. در واقع دیوارنویسی به صورت تیمی اجرا می شد، اینگونه که چند نفر همراه او تمام حواس خود را معطوف اطراف میکردند که به محض نزدیک شدن نیروهای ساواک یا شهربانی فرد نویسنده شعار را باخبر میکردند، تا به موقع از مهلکه در بروند. چرا که اگر گیر نیروهای امنیت و به اصطلاح ساواک می افتادند دیگر حساب شان با کرام‌الکاتبین بود.
وی در تکمیل بحث عنوان کرد: اما نوشته ها معمولا به دو بخش مهم تقسیم میشد، بخش اول، شعارهایی مانند «مرگ بر شاه» ، « این شاه امریکایی اعدام باید گردد»، « مرگ بر ساواکی» و عباراتی از این دست بود که با فزونی گرفتن دیوار نوشته های در بخش های مختلف شهر و گسترش دیوار نویسی به شهرهای کوچکتر به مرور سلطنت پهلوی متوجه خواست قاطبه آحاد و اقشار مردم شد. اما بخش دوم دیوار نوشته ها اطلاع‌رسانی در راستای گسترش نارضایتی ها و برانگیختن هیجان عمومی مردم بود. مثلا شهید شدن برخی از جوانان که در دیوارنوشته هایی که معمولا در محل زندگی شهید نوشته می شد به خانواده شهید و اهل محل این شهادت را تبریک می‌گفتند؛ مثلا « مجید جان شهادتت مبارک»، « پدرجان راهت ادامه دارد» یا« ما همه سرباز توایم خمینی، گوش به فرمان توایم خمینی» و عباراتی از این دست که اینها شکل قالب و قواره ای دیوار نوشته ها بود.
این کارگردان تأتر در ادامه اظهاراتش خاطر نشان کرد: اما بخش دیگر دیوار نوشته ها بخش مفهومی بود که معمولا افرادی در حوزه ادبیات ادیب و صاحب ذوق بودند که اقدام به تهیه شعارها و متون دیوار نوشته ها میکردند. این افراد غالبا از قالب شعری برای بیان مفاهیم استفاده می کردند؛چرا که شعر بیشتر و بهتر در اذهان باقی می ماند و در ذهن افراد رسوب میکند و در طول سالیان متمادی ماندگار می شود. مثلا در زمانی که شاه با تصور اینکه تغییر نخست وزیر سبب بهبود اوضاع می شود، اقدام به انتصاب بختیار میکند. در این دوره به زبان شعر روی دیوار ها نوشتند:« ما می‌گیم شاه نمی‌خوایم، نخست‌وزیر عوض میشه/ ما می‌گیم خر نمی خوایم پالون(پالان) خر عوض میشه»و بعدها که انقلاب به خیابان ها کشیده شد همین عبارت به یکی از مهمترین شعارهای مردم در دی ماه 1357 تبدیل می‌شود. گرچه چنین اشعاری خیلی پایبند صناعات ادبی نبود و بیشتر در بند انتقال مفهوم بود. مثلا در بیت بالا ردیف دارد اما قافیه دچار مشکل است و قوافی دو مصرع با هم همخوانی ندارد. اما آنچه مسلم است همه گیری و همه فهمی این بیت در مقابل انتصاب نخست وزیر است که از این حیث اشعار و متون بهترین کارکرد را داشته اند.
وی ادامه داد: با تداوم مبارزات و نزدیک شدن به بهمن سال1357 دیگر شعارنویسی روی دیوار جای خود را به شعاردادن و تظاهرات های عیان و روزانه داد و بسیاری از همین دیوار نوشته ها به شعار هایی تبدیل شد که امروزه در سالگرد انقلاب آنها را از تلویزیون می بینیم و می شنویم. در مجموع دیوار نویسی که با هدف مبارزه و اطلاع رسانی انجام می شد به یکی از مهمترین ارکان پیروزی انقلاب تبدیل شد. چرا که مثلا قتل عامی که از مبارزان می شد و بجز چند نفر دیگران از آن غافل بودند از طریق دیوار نوشته به اطلاع و اگاهی مردم می رسید و همین کار ساده باعث می شد افرادی که در ابتدا رخداد چنین فجایعی را باور نداشتند، به تدریج باور کرده و به صفوف مردم بپیوندند و در مدت کوتاهی خود به مخالفان رژیم تبدیل شوند که این منقلب شدن و انقلاب از همین دیوارنویسی های ساده به وجود آمد.
یزدانی با بیان اینکه در پیروزی انقلاب اسلامی سال 57 اگر دیوار نوشته ها نبودند اطلاعات بسیار دیرتر در سطح جامعه می چرخید و به مردم منتقل می شد، تصریح کرد: اگر دیوارنویسی به شکلی که عرض کردم نبود، شاید پیروزی انقلاب با وقفه مواجه میشد و حتی بعید نبود که این پیروزی محال شود و با شکست مواجه شود. چرا که برخلاف ظاهر ساده آن، دیوارنویسی بشدت در پیشبرد اهداف انقلابیون سهم داشت.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از اظهاراتش به بیان گزاره های هنری دیوارنویسی پرداخت و خاطر نشان کرد: دیوارنویسی به لحاظ هنری به شکلی خاص از نمادها و سمبول های دوران انقلاب تبدیل شد که هر کس با دیدن چنین نوشتاری سریعا دوران انقلاب برایش تداعی می شود. ضمن آنکه هنوز به رغم ظهور سبک وسیاق تبلیغاتی متکی به تکنولوژی پیشرفته رکنی منحصر به فرد محسوب می شود، این است که در انجام دیوارنویسی به شکلی که تشریح شد، هزینه ای صرف نمی شد. شاید بتوان این رکن را در تمام شقوق تبلیغات گزینه ای منحصر به فرد و بی‌همتا به حساب آورد که بجز هزینه تهیه و خرید افشانه ها و اسپری های رنگ هیچ هزینه دیگری صرف نمی‌شد و بر عکس تمام شیوه های تبلیغاتی از این دست که با صرف هزینه های گزاف محقق می شود، بابت دیوارنویسی های آن دوران هیچ بهایی صرف نمی شد.
وی در خاتمه تصریح کرد: مزیت دیگر این است که اگر در تبلیغات به نصب اعلان بر دیوار بسنده می شد به راحتی امکان امحاء و نابودی اعلان و پوستر و بروشور وجود داشت؛ در حالیکه شکل دیوار نویسی ها به گونه ای بود که پاک کردن و از بین بردن عین عبارت کاری بسیار دشوار، زمان بر و پر هزینه بود که به همین علت شایدبسیاری از دیوار نوشته های و عکس های کلیشه ای از امام و آیت الله طالقانی و دکتر شریعتی و... تا دهه های پس از پیروزی انقلاب هم بر در و دیوار شهر ها مشاهده می شد و این هم مزیتی بود که در حوزه دوام کیفی و ماندگاری متون و تصاویر می توان برشمرد. با این وجود بی تردید می توان دیوارنویسی و دیوار نوشته ها را در تزلزل حکومت پهلوی دخیل دانست. مقوله ای که تا کنون مراجع و دستگاه های فرهنگی روی آن متمرکز نشده و کار نکرده اند.
انتهای پیام/